Το μυθιστόρημα Notre-Dame de Paris εκτυλίσσεται στο Παρίσι του 15ου αιώνα, σε μια εποχή σκοτεινή αλλά γεμάτη ζωή και αντιφάσεις. Στην καρδιά της πόλης στέκει ο εντυπωσιακός καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων, που λειτουργεί σχεδόν ως ένας ακόμη χαρακτήρας του βιβλίου: παρατηρεί σιωπηλά τις ζωές των ανθρώπων που κινούνται γύρω του.
Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τη νεαρή και όμορφη τσιγγάνα Εσμεράλδα, η οποία χορεύει στους δρόμους του Παρισιού και μαγεύει τους περαστικούς. Τρεις άντρες γοητεύονται από εκείνη: ο σκοτεινός αρχιδιάκονος Κλωντ Φρόλο, ο καλοκάγαθος και παραμορφωμένος Κουασιμόδος, και ο επιφανειακός στρατιώτης Φοίβος. Ο Φρόλο, βασανισμένος από τις εσωτερικές του συγκρούσεις ανάμεσα στην πίστη και τον πόθο, φτάνει στα άκρα, οδηγώντας την ιστορία σε τραγικές εξελίξεις.
Ο Κουασιμόδος, ο δύσμορφος κωδωνοκρούστης του ναού, αρχικά υπακούει τον Φρόλο, όμως με τον καιρό αναπτύσσει συναισθήματα αγάπης και αφοσίωσης προς την Εσμεράλδα. Παρά τη σκληρότητα της κοινωνίας, εκείνος αναδεικνύεται ως ο πιο ανθρώπινος και ηθικός χαρακτήρας του έργου.
Η ιστορία κορυφώνεται με στιγμές αγωνίας, αδικίας και συγκίνησης. Το βιβλίο δεν είναι μόνο μια ρομαντική τραγωδία· είναι και μια βαθιά κοινωνική κριτική. Ο Ουγκό καταγγέλλει τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη μισαλλοδοξία, την υποκρισία της θρησκευτικής εξουσίας και την αδυναμία της δικαιοσύνης να προστατεύσει τους πιο ευάλωτους.
